Γράφει η Αθηνά Μπέκα, Eπιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου Λογοθεραπείας “Ενσυναίσθηση”
Η επικοινωνία, είτε λεκτική είτε σωματική, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής του ανθρώπου και των διαπροσωπικών του σχέσεων. Η επικοινωνία δε μέσω της ομιλίας είναι κατεξοχήν χαρακτηριστικό του ανθρώπου, που το διαχωρίζει από τα υπόλοιπα όντα και ξεκινά ως δραστηριότητα από την γέννηση ακόμη ενός παιδιού.
Σύμφωνα με τον Μήτση, μέσα σ’ ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα το παιδί μαθαίνει τις βασικές φωνολογικές, μορφολογικές, συντακτικές και σημασιολογικές δομές χωρίς εμπρόθετες ενέργειες και διαδικασίες αλλά μέσα από το στενό του περιβάλλον και μόνο με την αυθόρμητη χρήση της γλώσσας. Η σταδιακή, λοιπόν, διαδικασία κατάκτησης του γλωσσικού συστήματος από το παιδί ονομάζεται γλωσσική ανάπτυξη και διαρκεί από την γέννηση του μέχρι την ηλικία των 10-12 ετών.
Τα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης είναι:
0-6 ΜΗΝΩΝ: Το βρέφος μοιάζει να ακούει τον συνομιλητή, αφού κοιτάζει προς το μέρος του, ανταποκρίνεται και αντιδρά σε ήχους και διάφορα ερεθίσματα. Παράγει, πέρα από το διαφορετικό κλάμα ανάλογα την περίσταση, διάφορους ήχους, γέλια και βαβίσματα.
6-11 ΜΗΝΩΝ: Το βρέφος ανταποκρίνεται στο όνομά του και ακολουθεί τη βλεμματική γραμμή. Φαίνεται να αναγνωρίζει λέξεις όπως «μαμά», «μπαμπά», να κατανοεί απλές ερωτήσεις με το «που» και να συγκεντρώνεται σε μουσική και ομιλίες. Αρχίζει να επικοινωνεί μη λεκτικά , με διάφορες χειρονομίες, να παράγει και να μιμείται ήχους και να χρησιμοποιεί μια δική του γλώσσα.
12-17 ΜΗΝΩΝ: Στο στάδιο αυτό, το βρέφος κατανοεί απλές ερωτήσεις, αναγνωρίζει πολλά αντικείμενα, μαθαίνει να συσχετίζει λέξεις σε γενικές κατηγορίες και καταλαβαίνει καλύτερα τα συναισθήματα. Ονομάζει οικεία αντικείμενα, χρησιμοποιεί 5-20 λέξεις με συνέπεια και αρχίζει με δική του πρωτοβουλία ένα παιχνίδι.
18-23 ΜΗΝΩΝ: Το λεξιλόγιο του μπορεί να είναι μεγαλύτερο των 300 λέξεων, ακολουθεί πιο σύνθετες οδηγίες, αρχίζει να κάνει συνδυασμό λέξεων και να αποκωδικοποιεί την απλή σύνταξη και λέει το όνομά του.
24-30 ΜΗΝΩΝ: Κατανοεί τη χρήση αντικειμένων, αναγνωρίζει δραστηριότητες σε εικόνες και πολλά μέρη του σώματος, μπορεί να μετρήσει, να κάνει προτάσεις με τη χρήση 3-4 λέξεων και να ζητά λεκτική βοήθεια.
30-35 ΜΗΝΩΝ (έως 3 ετών):Το παιδί πλέον είναι σε θέση να κατανοεί χωρικές και ποσοτικές έννοιες ,να ανταποκρίνεται σε πιο μακροσκελείς εντολές ,ονομάζει και μιλάει για αυτά που κάνει και απαντάει σε ερωτήσεις με το «τι» και «που».
3-4 ΕΤΩΝ: Το λεξιλόγιο του παιδιού έχει αυξηθεί στις 1000-2000 λέξεις ,βγάζει συμπεράσματα ,μπορεί να περιγράψει ένα αντικείμενο, να δώσει λογικές απαντήσεις συμμετέχοντας σε συζήτηση, να επαναλάβει ερωτήσεις και να λέει δύο γεγονότα σε σωστή χρονολογική σειρά.
4-5 ΕΤΩΝ: Κατανοεί πιο σύνθετες έννοιες ,δίνει περισσότερη προσοχή σε μια ιστορία και είναι σε θέση να περιγράψει μια καθημερινή διαδικασία. Επαναλαμβάνει πιο σύνθετες προτάσεις και μπορεί να απαντάει σε ερωτήσεις που ξεκινούν με το «γιατί», δίνοντας επιχείρημα.
5-6 ΕΤΩΝ: Το παιδί πλέον, ανταλλάσσει πληροφορίες και υποβάλλει ερωτήσεις, μπορεί να απαγγέλει στίχους, να παράγει προτάσεις μεγαλύτερου μήκους , να δίνει ορισμούς λέξεων και να ακολουθεί οδηγίες με 3 μέρη.
6-7 ΕΤΩΝ: Στ στάδιο αυτό το παιδί γνωρίζει την αλφαβήτα, προσθέτει και αφαιρεί αριθμούς και το λεξιλόγιό του φτάνει ως και τις 20.000 λέξεις. Χρησιμοποιεί κατάλληλα τους περισσότερους μορφολογικούς κανόνες και αναμεταδίδει μια ιστορία με οπτική στήριξη.
Είναι σημαντικό να τονισθεί πως κάθε παιδί κατακτά τα στάδια αυτά με τους δικούς του ρυθμούς και ενδέχεται να υπάρξουν καθυστερήσεις. Ωστόσο, ένα περιβάλλον πλούσιο σε γλωσσικά και οπτικά ερεθίσματα, σίγουρα μπορεί να αποτελέσει βασικό πυλώνα για την ομαλότερη και πιο έγκαιρη κατάκτηση των σταδίων γλωσσικής ανάπτυξης.
