Επιμέλεια: Δώρα Ιωακειμίδου
Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί διεθνές κοινωνικό φαινόμενο και σε κάθε χώρα εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, σε ποικίλη ένταση, με πολλές και διάφορες αφορμές. Πρόκειται για τη συστηματική, επαναλαμβανόμενη, εσκεμμένη και ανεπιθύμητη επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνουν ένα ή περισσότερα παιδιά ενάντια σε κάποιο άλλο παιδί εντός και εκτός σχολείου.
Η ενδοσχολική βία περιλαμβάνει την εσκεμμένη πρόκληση δυσφορίας ή πόνου (σωματικού ή ψυχικού) στο θύμα και την επίδειξη δύναμης ή υπεροχής από τον θύτη προς το θύμα. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς είναι το παιδί που εκφοβίζεται να νοιώθει απομονωμένο, να βιώνει άγχος, ανασφάλεια και φόβο, να παρουσιάζει συμπτώματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, κατάθλιψης, ψυχοσωματικά προβλήματα (π.χ. πόνο στην κοιλιά, κεφαλαλγίες) και σχολική άρνηση.
Η 6η Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ενδοσχολικού Εκφοβισμού και της Ενδοσχολικής Βίας, είναι η αφορμή να εστιάσουμε όλοι (πολιτεία, εκπαιδευτικοί, γονείς και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) στο μέγεθος του προβλήματος, να παραδεχτούμε τυχόν παραλείψεις και λάθη και με όπλο την πρόληψη να μυήσουμε τα παιδιά στις αξίες της ζωής, στην αγάπη και το σεβασμό για τον συνάνθρωπο, ώστε να πετύχουμε ένα κλίμα κοινωνικής συνοχής, αποδοχής και αλληλεγγύης μέσα στα σχολεία.
Πρόσθετα, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να «σπάνε τη σιωπή» και να αναφέρουν τα περιστατικά βίας που συμβαίνουν στο σχολείο τους και να ζητούν βοήθεια είτε από τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς ή τους συμμαθητές τους, έτσι ώστε να αντιμετωπίζεται έγκαιρα η επιθετικότητα των άλλων παιδιών.
Ως πολιτεία θα πρέπει να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας για εντοπισμό και επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων που σχετίζονται με τη νεανική εγκληματικότητα, να σχεδιάσουμε πολιτικές κατά του εκφοβισμού, καθώς και στρατηγικές για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης, παρέχοντας ολοκληρωμένη πρόληψη και ασφάλεια.
Προς τον σκοπό αυτό, σημαντικό ρόλο έχουν να διαδραματίσουν μαζί με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, οι εθελοντικές και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
Η ενεργός εμπλοκή και συνεργασία, η αλληλοϋποστήριξη και η ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών μεταξύ όλων αυτών των φορέων θα βοηθήσει στην επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης, εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών, για το εντεινόμενο φαινόμενο του ενδοσχολικού εκφοβισμού και της βίας.
Παράλληλα, μέσα από μια ενιαία γραμμή για την αντιμετώπιση της βίας, την ενθάρρυνση των νέων για συμμετοχή τους στα κοινά και τον αθλητισμό, την καλλιέργεια της φιλίας, την εστίαση στο ήθος, τις αξίες, τον σεβασμό και την συνεργασία και την προβολή σωστών προτύπων συμπεριφοράς, θα πετύχουμε την εξάλειψη της νεανικής παραβατικότητας και θα υλοποιηθεί ο στόχος ούτε ένας μαθητής να μην αποτελέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο μέλλον.
Τα παιδιά δικαιούνται να ζουν και να εργάζονται σε ένα σχολικό περιβάλλον που τους παρέχει ασφάλεια, ηρεμία και σεβασμό, γιατί η παραβίαση των δικαιωμάτων ακόμη κι όταν γίνεται από συνομηλίκους, προκαλεί μεγάλη ψυχική οδύνη.
Γιατί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη βία;
Γιατί τους κάνει να νιώθουν «ανώτεροι». Να διαχωρίζονται σε ισχυρούς και μη. Για τον λόγο αυτό πάντα πίστευα πως και ο οίκτος έχει συγγένεια με τη βία, γιατί προέρχεται από το ίδιο ακριβώς αίσθημα άντλησης «ανωτερότητας».
Η χρήση της βίας προς τον μικρότερο, τον ανυπεράσπιστο, τον αδύναμο, η χρήση της βίας από τους πολλούς προς τον έναν, είναι ό,τι πιο σαθρό και ποταπό συναίσθημα συναντούμε γύρω μας, δυστυχώς συχνά. Είναι σαθρό και ποταπό γιατί πηγάζει από εσωτερικά κενά, κομπλεξισμούς, ανασφάλειες, που προσπαθεί κάποιος βίαια να κρύψει. Αν το δεις από άλλη σκοπιά είναι και τραγικό. Η ανάγκη της επιβεβαίωσης μέσω της βίας είναι στην πραγματικότητα μια δειλή, αναξιοπρεπής κατάσταση.
Ένα τέτοιο περιστατικό διαδραματίστηκε πρόσφατα στην αυλή ενός σχολείου της Λέσβου, εναντίον ενός εννιάχρονου αγοριού.
Μεγαλύτερα παιδιά ανέβασαν τον μικρό μαθητή σε μια μπασκέτα για να διορθώσει το δίχτυ και έπειτα τον άφησαν εκεί κρεμασμένο, ώσπου έπεσε στο τσιμέντο και υπέστη κατάγματα και στα δυο του χέρια.
Το χειρότερο στοιχείο στο παραπάνω περιστατικό είναι ότι προέρχεται από την κοινωνία του σχολείου, που οφείλει να είναι χώρος αγωγής. Από την κοινωνία των παιδιών. Παιδιά που, παρά τη μικρή τους ηλικία, έχουν εμποτιστεί με τη χλεύη, την κοροϊδία και τελικά το μίσος. Παιδιά που αναρωτιέσαι πώς θα εξελιχθούν σε υγιείς ενήλικες, όταν στην ηλικία αυτή αντλούν ευχαρίστηση από τη βιαιοπραγία εναντίον ενός μικρότερου παιδιού.
Δε φταίνε όμως ποτέ τα παιδιά. Φταίει το περιβάλλον τους. Το περιβάλλον που καλλιεργεί τη βία, που ταυτίζει τη μυϊκή ισχύ με τη δύναμη και την τσογλανιά με τη μαγκιά.
Παιδιά που ποτέ κανείς δεν τους είπε – ούτε γονείς ούτε δάσκαλοι – με τρόπο πειστικό, ότι η πραγματική δύναμη βρίσκεται στον σεβασμό και ότι η πραγματική μαγκιά αποδεικνύεται καθημερινά ως αξιοπρέπεια, ως στάση ζωής. Παιδιά τα οποία δεν πρέπει να τιμωρήσουμε. Πρέπει να τους μιλήσουμε.
Προσωπικά πιστεύω ότι κανένα παιδί δεν μπορεί να ασκήσει βία, χωρίς να έχει “πονέσει” πρώτα το ίδιο… Η βία είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση, ενάντια στην αθωότητα της ψυχής και φέρνει μόνο πόνο και οδύνη, ανοίγοντας κύκλους βίας που δεν κλείνουν ποτέ…
Ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να σταματήσουμε τη βία. Τα παιδιά είναι άλλωστε οι καθρέφτες των μεγάλων…
