Γράφει στο rodiaki.gr ο Νίκος Διονυσάτος, μαθητής Γ’ Λυκείου
Είμαι 18 χρονών και ανήκω σε μια γενιά που έχει γεννηθεί και μεγαλώσει σε έναν ταραγμένο, αλλά συνάμα τεχνολογικά εξελιγμένο κόσμο. Κάθε μέρα, οι περισσότεροι από εμάς, περνάμε αμέτρητες ώρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς πολλές φορές να αντιλαμβανόμαστε την αδιάκοπη τροφοδότηση πληροφοριών για τις προσωπικές μας απόψεις και αντιλήψεις, η οποία συντελείται από αυτή μας τη δραστηριότητα.
Και όσο περισσότερο διαμορφώνεται από εμάς το ηλεκτρονικό μας προφίλ, τόσο περισσότερο διαιωνίζεται κιόλας. Ο αλγόριθμος των μέσων λειτουργεί λοιπόν κατά κάποιον τρόπο σαν ένας πελώριος καθρέφτης του ίδιου μας του εαυτού και των δικών μας πιστεύω.
Και όσο περισσότερο κοιτάζουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας μέσα απ’ αυτόν τον καθρέφτη, τόσο περισσότερο πειθόμαστε ότι αυτό που βλέπουμε είναι η μια και μοναδική αλήθεια, την οποία δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς. Στην εποχή του lockdown, πιο πολύ από ποτέ, εξαρτόμαστε από τα ηλεκτρονικά μέσα για την ενημέρωση, την ψυχαγωγία και την αλληλεπίδρασή μας με άλλους ανθρώπους.
Επομένως, μπορεί να καταλάβει κανείς ότι στεκόμαστε μπροστά από τον συγκεκριμένο καθρέφτη περισσότερη ώρα από ποτέ, περιμένοντας να μάθουμε την αλήθεια, την οποία αποδεχόμαστε εμείς και δεν ξεβολεύει τον ευαίσθητο εαυτό μας. Όμως ποια είναι αυτή η αλήθεια τέλος πάντων;
Βασικά, η αλήθεια στην οποία αναφέρομαι έχει πολλές μορφές και αντανακλά τις απόψεις και τους διαχωρισμούς που υφίστανται και στον φυσικό κόσμο, ως έναν βαθμό. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής και ελληνικής ιστορίας υπήρχε πόλωση και διχασμός προφανώς. τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
Ωστόσο το καλύτερο παράδειγμα ακραίας πόλωσης των καιρών μας έρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά από τις προεδρικές θητείες του Μπαράκ Ομπάμα και του Ντόναλντ Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες έγινε ξεκάθαρο ότι είναι πιο διχασμένες από ποτέ.
Από τη μια είναι οι προοδευτικοί και politically correct άνθρωποι, οι οποίοι αγαπούν τις μειονότητες πάσης φύσεως, θέλουν μια Αμερική ανοικτή, μια Αμερική με κοινωνική πρόνοια και φυσικά μια Αμερική φιλική προς το περιβάλλον.
Από την άλλη είναι συντηρητικοί «άνθρωποι», που είναι αντιθέτως ρατσιστές, ξενοφοβικοί, ισλαμοφοβικοί, σεξιστές, ομοφοβικοί, θρησκόληπτοι, αντιεπιστημονικοί και φιλοχρήματοι. Αυτή είναι η κοσμοθεωρία την οποία δεν σταματούν να προάγουν οι σελίδες τις οποίες ακολουθώ τουλάχιστον. Είναι όμως έτσι όντως τα πράγματα; Προφανώς και όχι.
Θα προχωρήσω ευθύς αμέσως στον συλλογισμό μου και θα εξηγήσω τι εννοώ. Το κεντρικό πρόβλημα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως παρουσίασα και παραπάνω είναι το εξής πολύ απλό. Προάγουν δογματικά και χωρίς βάθος το τι πραγματικά συμβαίνει. Οι σελίδες που προάγουν μια τάδε είδηση υπό έναν συγκεκριμένο πρίσμα, έχουν ως βασικό στόχο να πάρουν περισσότερα κλικς ώστε να ενισχύσουν τη θέση τους.
Οπότε το βασικό αρθρογραφικό φορμάτ που υπάρχει στο ίντερνετ είναι σύντομα άρθρα, χωρίς εις βάθος αναλύσεις, με απλή γλώσσα και κυρίως προβοκατόρικους τίτλους που θα τραβήξουν τον διψασμένο για πόλωση αναγνώστη.
Αυτός ο αναγνώστης μπορεί να είναι από μια ακραία βίγκαν φεμινίστρια, μέχρι ένας anti-vaxxer συνωμοσιολόγος χριστιανός, και ό,τι άλλο υπάρχει ενδιάμεσα, αναλόγως του ποια πλευρά του πολιτικού φάσματος εκπροσωπεί μια σελίδα ή ένα άτομο. Σε κάθε περίπτωση, η αντίδραση των αναγνωστών είναι βασικά η ίδια. Οι προσωπικές απόψεις επιβεβαιώνονται περίτρανα και συντηρούνται, οδηγώντας στη ριζοσπαστικοποίηση και στον απανθρωπισμό του «άλλου», αυτού που είναι ο εχθρός, αυτού που έχει διαφορετική άποψη.
Οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο, με κορυφαίο παράδειγμα τις ΗΠΑ, έχουν ξεχάσει κάτι πολύ βασικό: ότι όλες οι απόψεις είναι σχετικές και πρέπει κανείς να λαμβάνει υπ’ όψιν πάντοτε το υπόβαθρο του κάθε ανθρώπου που παρουσιάζει μια άποψη. Αυτά τα δύο στοιχεία απλούστατα δεν υφίστανται στο ίντερνετ, εξαιτίας και της ίδιας της φύσης του μέσου.
Άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων και όλων των μορφωτικών επιπέδων μπορούν να εκφράζουν την άποψή τους, πολλές φορές ανώνυμα, πίσω από προφίλ-τρολ, τα οποία τους επιτρέπουν να πετούν λάσπη στον οποιονδήποτε, χωρίς να αποκαλύπτουν τις ταυτότητές τους. Η ίδια η ισότητα της ιντερνετικής δημοκρατίας δηλαδή στρέφεται εναντίον της κοινότητας κατά κάποιον τρόπο.
Επίσης, επειδή το μέσο βασίζεται στην ταχύτητα, συχνά δεν υπάρχει χρόνος για πολλές-πολλές λεπτομέρειες και ενδελεχείς αναλύσεις ενός προβλήματος, όπως συνέβαινε και συμβαίνει στα έντυπα μέσα. Στο ίντερνετ σημασία έχουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Όμως σε έναν τόσο πολύπλοκο κόσμο, με τόσα δυσεπίλυτα προβλήματα, μπορεί ένα μέσο να διαμορφώσει ορθά συνειδήσεις μόνο με τα απαραίτητα; Μάλλον όχι.
Πού πάει όμως όλο αυτό; Το να ξεχνάει κανείς ότι όποιος διαφωνεί μαζί του είναι κι εκείνος άνθρωπος, είναι ένα από τα πιο επικίνδυνα χαρακτηριστικά των καιρών μας. Και δείχνει διαρκώς να ενισχύεται. Στον μεταμοντέρνο πολιτικά κόσμο, σε αυτόν που πλέον δεν έχουν θέση οι σαφείς ιδεολογικές τοποθετήσεις, είναι πολύ εύκολο κανείς να βρεθεί έρμαιο του λαϊκισμού και της διχαστικής ρητορικής. Το ίντερνετ αποτελεί το ιδανικό τερέν για συζητήσεις κάθε είδους, ωστόσο πάντοτε παραμονεύουν και οι δηλητηριώδεις, εξτρεμιστικές απόψεις, έτοιμες να αποκτήσουν νέους υποστηρικτές.
Σαφώς, δεν υπάρχει εναλλακτική πέρα από τον εναγκαλισμό της τεχνολογικής ανάπτυξης, όμως πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση στο μέλλον. Σίγουρα είναι πολύ ανησυχητικό το φαινόμενο της επιθετικής πόλωσης, ωστόσο οι ρίζες αυτού του προβλήματος είναι ακόμα πιο ανησυχητικές.
Η έλλειψη κριτικής και συνθετικής σκέψης, αλλά και η έλλειψη ενσυναίσθησης, σε μια σημαντική μερίδα του γενικότερου πληθυσμού υπήρχε από πάντα και απλώς εξακολουθεί να διαιωνίζεται και στη νέα εποχή. Γιατί; Γιατί η παιδεία που παρέχεται στις περισσότερες χώρες του κόσμου, έχει αποτύχει οικτρά να καλλιεργήσει τέτοιου είδους δεξιότητες, ώστε οι νέοι άνθρωποι να μπορούν να επιβιώσουν στον άγριο κόσμο του διαδικτύου και της παγκοσμιοποίησης.
Χάθηκαν πολλές ευκαιρίες στο παρελθόν δυστυχώς και δεν μας παίρνει ως ανθρωπότητα να χάσουμε και την νέα ευκαιρία που μας παρουσιάστηκε με την πανδημία του Covid-19, για μια συνολική αλλαγή στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τους γύρω μας και τον τρόπο που μορφώνουμε την νέα γενιά. Ευχή μου λοιπόν για το μέλλον είναι η παγκοσμιοποιημένη κοινωνία στην οποία ζούμε να εξελιχθεί, απρόσμενα ίσως, σε μια πιο δημοκρατική, ανοικτή στον διάλογο και σοφή κοινωνία. Οψόμεθα…
