Γράφει ο Βασίλης Βερτουδάκης, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής, Κλινικός Αθλητικός Ψυχολόγος
Ο Benjamin Franklin είπε κάποτε, ότι «αν αποτύχεις να σχεδιάσεις, τότε σχεδιάζεις να αποτύχεις». Έχουν γραφτεί κατά καιρούς αρκετά, σχετικά με τις αρχές που διέπουν τους στόχους και πως αυτοί επιτυγχάνονται. Η πραγματικότητα είναι ότι, οι στόχοι που θέτει ο κάθε άνθρωπος συνδέονται άρρηκτα που με τα κίνητρα του καθενός και με το πόσο κάποιος θέλει να επιτύχει κάτι το οποίο θεωρεί σημαντικό είτε για τον ίδιο είτε για κάποιον άλλον. Η βάση όμως και ο θεμέλιος λίθος της θεωρίας των στόχων αναφέρει ότι, «τα μεγάλα οράματα επιτυγχάνονται με μικρά βήματα». Επομένως , είναι εξαιρετικά σημαντικό, όταν τίθεται ένας στόχος, να εστιάζεται η προσοχή αυτού που έθεσε το στόχο στο πρώτο βήμα καθώς είναι και το μόνο που μπορεί να ελεγχθεί από τον ίδιο.
Η πλειονότητα των ανθρώπων, εστιάζει κατευθείαν στο τελικό αποτέλεσμα και όχι πως θα επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα , όπου προηγείται μία σειρά από προετοιμασίες και προεργασίες , πριν εφαρμοσθεί και στεφθεί με επιτυχία ο τελικός στόχος. Είναι απαραίτητο λοιπόν, όταν κάποιος θέτει έναν στόχο να εστιάζει στη δική του προσπάθεια για το πως θα το κατορθώσει , καθώς η δική του προσπάθεια ελέγχεται απόλυτα από τον ίδιο. Όταν η εστίαση επικεντρώνεται στο τελικό αποτέλεσμα αυτό συνήθως δημιουργεί άγχος και αποσυντονίζει τον καθένα που έχει θέσει ένα συγκεκριμένο στόχο.
Οι στόχοι είναι πολύ σημαντικό να είναι SMART ή ακόμη καλύτεροι SMARTER. Tα κάθε γράμμα της λέξης SMART, όπου σημαίνει έξυπνος, έχει τη δική του σημασία και αποτελεί την ορθότερη βάση για να επιτύχει κάποιος αυτό για το οποίο ξεκίνησε.
S= Specific
M= Measurable
A= Action Oriented
R= Realistic
T= Timely
E = Evaluate
R = Reward
Ευθύς αμέσως θα αποκωδικοποιηθούν γράμμα -γράμμα η λέξη SMART για να κατανοηθεί και η φιλοσοφία όπου υπάρχει από πίσω. Ξεκινώντας λοιπόν με το γράμμα S, οι στόχοι οφείλουν να είναι Specific, δηλαδή συγκεκριμένοι. Συνήθως, οι άνθρωποι θέτουν γενικώς και αόριστους στόχους, αλλά αν οι στόχοι δεν γίνουν πολύ συγκεκριμένοι, σπάνια έχουν και αποτέλεσμα. Εν συνεχεία, οι στόχοι πρέπει να είναι Measurable, δηλαδή μετρήσιμοι. Αν κάποιος επιδιώκει να πετύχει κάτι, είναι πολύ σημαντικό να το δει με αριθμούς, να πάρει μολύβι και χαρτί και να «μετρήσει» αυτό το οποίο θέλει να επιτύχει. Η ποσοτικοποίηση των στόχων , αποτελεί ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας τους.
Επιπρόσθετα, οι στόχοι πρέπει να είναι Action oriented, δηλαδή να δείχνουν αυτό που χρειάζεται να γίνει. Με απλά λόγια, όταν τίθεται ένας στόχος είναι σημαντικό να αποκωδικοποιούνται τα βήματα, να καταγράφονται ένα προς ένα και να γνωρίζει αυτός που θα προσπαθήσει να επιτύχει το στόχο του , τι χρειάζεται να κάνει στο επόμενο βήμα και να το προετοιμάσει, χωρίς να το δει τη στιγμή που πρέπει να το κάνει. Φυσικά, στόχοι οι οποίοι δεν είναι Realistic, δηλαδή ρεαλιστικοί , σχεδόν ποτέ δεν έχουν κάποια ελπίδα να επιτευχθούν. Οι στόχοι είναι πολύ σημαντικό να είναι εφικτοί αλλά ταυτόχρονα προκλητικοί από τον άνθρωπο που τίθενται. Αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος που θέτει τον εκάστοτε στόχο θα χρειάζεται να έχει την αίσθηση του μέτρου , να συνυπολογίσει τα πιθανά εμπόδια που μπορεί να προκύψουν και να μετριαστούν οι σκέψεις για γρήγορα αποτελέσματα που συνήθως συνδυάζονται με υπερβολικές προσδοκίες.
Τέλος, οι στόχοι αν δεν είναι Timely , δηλαδή χρονικά καθορισμένοι, οδηγούνται με μαθηματική σχεδόν ακρίβεια στην αποτυχία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, ο στόχοι να σχεδιάζονται για να επιτευχθούν στον κατάλληλο χρόνο. Αν κάποιος θέλει να επιτύχει του στόχους του, οφείλει να θέτει μηνιαίους , εβδομαδιαίους ακόμη και ημερήσιους στόχους. Ο ιδανικός συνδυασμός, είναι η επίτευξη των βραχυπρόθεσμων στόχων με αυτή των μακροπρόθεσμων.
Φυσικά , αν κάποιος μπει στη διαδικασία να αξιολογεί (Evaluate ) τους στόχους που θέτει, τότε θα ξέρει ακριβώς σε ποιο σημείο βρίσκεται κάθε φορά. Δεν σημαίνει ότι όταν κάνουμε ένα πλάνο, θα έρθουν όλα ομαλά και όπως τα σχεδιάζαμε. Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό η προσπάθεια να αξιολογείται και ίσως να επαναπροσδιορίζεται μία κατάσταση , για να γνωρίζουμε κάθε φορά αν είμαστε εκεί που θέλουμε να είμαστε. Πολλές φορές βέβαια , παραβλέπουμε την επιβράβευση , δηλαδή το Reward. Συνεχώς, αναφέρεται η προσπάθεια και ίσως η υπερπροσπάθεια για να επιτευχθεί κάποιος στόχος, αλλά τις περισσότερες φορές υπάρχει μία παράβλεψη στο γεγονός της επιβράβευσης αυτής της προσπάθειας και στο ότι έχει κατακτηθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ένα «μικρό δώρο» στον εαυτό του, το χρειάζεται ο οποιοσδήποτε για να επικροτήσει το ημερήσιο, εβδομαδιαίο ή μηνιαίο κατόρθωμά του.
Εν κατακλείδι, είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί την αξία που υπάρχει στο να τίθενται προσωπικοί στόχοι και να μην επιλέγει κάποιος άλλος για εμάς το τι θα επιτύχουμε. Όταν ο στόχος τίθεται από το ίδιο το άτομο, ανεξαρτήτου ηλικίας , αυτό ισχύει ακόμη και για μικρά παιδιά, όχι μόνο για έφηβους ή ενήλικες , τότε η δέσμευση σε αυτό τον στόχο, είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερη, άρα και το τελικό αποτέλεσμα θα έχει περισσότερες πιθανότητες να είναι καλύτερο από ότι αναμενόταν. Η διαρκής καταγραφή των στόχων σε πλάνα, σε ημερολόγια ακόμη και σε πίνακες με συνέπεια και σταθερότητα κάνει τον άνθρωπο που έθεσε τους στόχους να έχει μία ξεκάθαρη εικόνα για το που βρίσκεται και που θέλει να φτάσει, ενώ συνεχώς παρακολουθεί και λαμβάνει ανατροφοδότηση της πραγματικής κατάστασης. Αυτή η διαδικασία λοιπόν, δίνει στο άτομο την αίσθηση του ελέγχου και της αξιολόγησης και βοηθάει το άτομο να μελετάει τόσο τις στρατηγικές βελτίωσης αλλά και να παρακινείται συνεχώς για περισσότερη προσπάθεια.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ένας στόχος χωρίς ένα σχέδιο-πλάνο παραμένει απλά μία ευχή.
Όλοι Ονειρεύονται να πετύχουν κάτι…
Πολλοί εύχονται να πετύχουν κάτι…
Αρκετοί επιθυμούν να πετύχουν κάτι..
Λίγοι θέτουν στόχους για να πετύχουν κάτι…
Ελάχιστοι τους πραγματοποιούν!
