Γράφει ο Γιάννης Αλμπάνης, News247
Στις χτεσινές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη άνοιξε για πρώτη φορά παράθυρο ελπίδας για τον τερματισμό του πολέμου.
Οι μάχες συνεχίζονται βέβαια, αλλά η απόσυρση ορισμένων ρωσικών στρατευμάτων από το Κίεβο, συνιστά την πρώτη κίνηση αποκλιμάκωσης μετά την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
Ωστόσο, ακόμα και όταν σιγήσουν τα όπλα, είναι απίθανο να επιστρέψουμε στην κατάσταση που προηγήθηκε της 24ης Φεβρουαρίου. Το πιο πιθανό σενάριο είναι να διατηρηθούν οι δυτικές κυρώσεις (ή τουλάχιστον κάποιες από αυτές) σε βάρος της Ρωσίας αρκετό καιρό μετά την εκεχειρία.
Η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο
Τα ορυκτά καύσιμα δεν συμπεριλήφθηκαν στις κυρώσεις, παρότι οι χώρες της ΕΕ το 2021 κατέβαλαν στη Ρωσία 99 δισεκατομμύρια ευρώ για εισαγωγές αερίου, πετρελαίου και άνθρακα. Στην ΕΕ διοχετεύεται το 63% των ρωσικών εξαγωγών ορυκτών καυσίμων. Επομένως, ένα ευρωπαϊκό ενεργειακό εμπάργκο θα προκαλούσε τεράστια ζημιά στην ρωσική οικονομία.
Ο λόγος που εξαιρούνται τα ορυκτά καύσιμα από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, είναι προφανής. Η οικονομία της ΕΕ είναι απολύτως εξαρτημένη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Ο διεθνούς φήμης καθηγητής του Columbia, Adam Tooze, επισημαίνει ότι το οικονομικό σοκ από τη διακοπή της εισαγωγής ρωσικών ορυκτών καυσίμων θα ισοδυναμούσε με αυτό από το lockdown για τον κορονοϊό. Θα ήταν πολύ δύσκολα διαχειρίσιμο ένα τόσο μεγάλο νέο σοκ τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές οικονομίες προσπαθούν να αναρρώσουν από το lockdown (Ο Tooze θα βρεθεί στην Ελλάδα τον Απρίλιο για να συμμετάσχει σε συζήτηση του Ινστιτούτου Eteron στο Φόρουμ των Δελφών).
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Στην ΕΕ των 27 το 2019:
- το ρωσικό αέριο αντιπροσώπευε το 41,3%των συνολικών εισαγωγών αερίου της ΕΕ,
- το ρωσικό πετρέλαιο και LNG (υγροποιημένο αέριο) το 26,9% των συνολικών εισαγωγών,
- ο ρωσικός άνθρακας το 46.8% των συνολικών εισαγωγών.
Το σχέδιο απεξάρτησης
Μπορεί η ΕΕ να μην απαγορεύει τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων, εντούτοις στη Σύνοδο Κορυφής στις 11 Μαρτίου αποφασίστηκε η ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία Το λεπτομερές σχέδιο με τίτλο RePowerEU, θα παρουσιαστεί από την Κομισιόν τον Μάιο.
Ο φιλόδοξος στόχος που τίθεται, είναι να απεξαρτηθεί η ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πριν το 2030. Θεωρείται εφικτό τα 2/3 του στόχου να επιτευχθούν μέσα σε ένα χρόνο. Η στροφή είτε σε άλλους προμηθευτές για την εισαγωγή LNG είτε σε άλλες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ, πυρηνικά κτλ) απαιτούν νέες επενδύσεις, κάτι που συνεπάγεται χρήμα και χρόνο.
Το εγχείρημα είναι λοιπόν δύσκολο. Το πολιτικό κλίμα όμως που έχει δημιουργεί στην ΕΕ μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καθιστά το πλέον πιθανό σενάριο τη δραματική συρρίκνωση (αν όχι κατάργηση) των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.
Η Κίνα
Το εύλογο ερώτημα είναι τι θα κάνει η Ρωσία αν κλείσουν για αυτήν οι ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας, δεδομένου ότι το 2021 οι πωλήσεις αερίου και πετρελαίου έφτασαν το 36% του προϋπολογισμού της χώρας και το 63,2% των εξαγωγών της. Μπορεί να βρεθούν νέες αγορές για τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Συγκεκριμένα, η Κίνα, η δεύτερη πιο ισχυρή οικονομία του κόσμου και με τεράστιες ενεργειακές ανάγκες, θα μπορούσε να απορροφήσει το ρωσικό αέριο;
Το 2021 η Ρωσία ήταν:
- ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής της Κίνας σε πετρέλαιο, καλύπτοντας το 16,1% των συνολικών εισαγωγών της,
- ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής αερίου, καλύπτοντας το 10% των κινεζικών εισαγωγών,
- ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής άνθρακα, καλύπτοντας το 10% των εισαγωγών της Κίνας.
Τον τελευταίο μήνα η Κίνα αγοράζει διπλάσιο LNG από τη Ρωσία από ό,τι πριν ένα χρόνο.
Στη συνάντηση που είχαν στο Πεκίνο στις 3 Φεβρουαρίου (λίγο πριν την εισβολή) ο Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Κινέζο Πρόεδρο, Σι Τζιπίνγκ, σύναψαν μια δεκαετή συμφωνία για την αγορά 100 εκατομμυρίων τόνων ρωσικού πετρελαίου, καθώς και την κατασκευή του αγωγού αερίου Power of Siberia 2 που θα ανεβάσει την εξαγωγική δυνατότητα της Ρωσίας προς την Κίνα στα 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Από το 2019 λειτουργεί ο αγωγός Power of Siberia 1, ο οποίος όμως έχει φτάσει μόνο στο 30% των δυνατοτήτων του.
Ο Power of Siberia 2 θα δώσει πρόσβαση στην Κίνα σε κοιτάσματα της Χερσονήσου Γιαμάλ τα οποία τώρα διοχετεύονται στην Ευρώπη. Στην ίδια περιοχή λειτουργούν επίσης από το 2018 εγκαταστάσεις των οποίων η παραγωγική δυνατότητα φτάνει τους 20 εκατομμύρια τόνους LNG το χρόνο.
Τα προβλήματα
Αυτές οι ποσότητες δεν αρκούν όμως για υποκαταστήσουν τις ευρωπαϊκές εισαγωγές. Η Erica Dowes, βασική ερευνήτρια στο Κέντρο για την Παγκόσμια Ενεργειακή Πολιτική, επισημαίνει ότι από τους 10 αγωγούς της Gazprom, του ρωσικού μονοπωλίου στους αγωγούς αερίου, οι 9 είναι στραμμένοι προς την Ευρώπη και μόνο ένας προς την Κίνα. Χωρίς τον Nordstream 2 που δεν λειτουργεί, η δυνατότητα αυτών των αγωγών είναι 6 φορές μεγαλύτερη από τον Power of Siberia 1 που προμηθεύει την Κίνα.
Απαιτούνται λοιπόν μεγάλες επενδύσεις για νέες υποδομές. Οι επενδύσεις αυτές βρίσκονται αντιμέτωπες με τις δυτικές κυρώσεις. Οι δυτικές πετρελαϊκές εταιρίες αποσύρονται από τη Ρωσία και οι δυτικές τράπεζες δεν χρηματοδοτούν τα σχετικά project. Η Ρωσία πρέπει να βρει τα χρήματα και την τεχνολογία.
Η επιλογή της Κίνας
Η Κίνα έχει και τα χρήματα και την τεχνολογία που απαιτείται. Δηλαδή, θα μπορούσε να καλύψει το κενό που αφήνουν οι δυτικοί. Η αγορά δυτικών περιουσιακών στοιχείων στην Ρωσία μπορεί να γίνει πολύ συμφέρουσα. Έτσι κι αλλιώς, το Πεκίνο, θέλει να μην εξαρτάται ενεργειακά από τους γεωπολιτικούς αντιπάλους της. Η Αυστραλία που συμμετέχει (μαζί με τις ΗΠΑ, την Ινδία και την Ιαπωνία) στο αντικινεζικό “κουαρτέτο”, αποτελεί τον βασικό προμηθευτή της Κίνας σε LNG.
Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι μονοσήμαντο. Η Κίνα μπορεί επί της ουσίας να στηρίζει τη Ρωσία στην ουκρανική κρίση, εντούτοις, αποφεύγει συστηματικά να ταυτίζεται μαζί της. Δεν θέλει δηλαδή να δώσει την εικόνα της συγκρότησης ενός ασιατικού μπλοκ. Επιπλέον, οι κινεζικές εταιρίες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αμερικανικές κυρώσεις αν εμπλακούν σε ρωσικά πρότζεκτ. Είναι ενδεικτικό ότι κινεζικές τράπεζες έχουν σταματήσει ορισμένες δραστηριότητες με ρωσικές εταιρίες πρώτων υλών..
Επομένως, πέρα από τις τεχνικές δυσκολίες, η όποια κινεζική κίνηση στο πεδίο της Ενέργειας θα αποτελεί μέρος ενός συνολικού πολιτικού και οικονομικού σχεδίου, που θα καθορίζεται από τον πολύπλοκο ρόλο της Κίνας ως παγκόσμιας δύναμης. Φαίνεται πάντως ότι μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η θέση του Πεκίνου απέναντι στη Μόσχα ισχυροποιείται κατά πολύ.
