Γράφει ο Βερτουδάκης Βασίλης, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής Ενηλίκων & Παιδιών-Εφήβων Κλινικός Αθλητικός Ψυχολόγος
Η αυτοσυγκέντρωση και η προσοχή φαίνεται πως αποτελεί, τα τελευταία χρόνια, μια δεξιότητα, η οποία παρατηρείται ότι σε πολλά παιδιά αλλά και ενήλικες έχει αρχίσει όχι μόνο να φθίνει αλλά και να εξανεμίζεται και δείχνει να δυσκολεύει την καθημερινότητα και την λειτουργικότητα τους.
Ειδικότερα, την τελευταία δεκαετία με τη ραγδαία αύξηση τόσο των ηλεκτρονικών μέσων, κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και παιχνιδομηχανές, αλλά και τη συστηματική έως αλόγιστη χρήση του διαδικτύου, μοιάζουν όλα αυτά να έχουν επηρεάσει την εστίαση της προσοχής και της συγκέντρωσης. Η διάσπαση της προσοχής, είναι ίσως και το πιο συχνό φαινόμενο που συναντάται ως παράπονο αλλά και ως πρόβλημα στη μαθητική-σχολική κοινότητα , τόσο από την πλευρά των δασκάλων και των καθηγητών, που εντοπίζουν τις διαφορές με τα προηγούμενα χρόνια, όσο και από την πλευρά των γονέων.
Η δεξιότητα της αυτοσυγκέντρωσης και της προσοχής είναι αυτή που αναπτύσσουν τα παιδιά-μαθητές στο να επικεντρώνουν τις αισθήσεις τους την κατάλληλη στιγμή προς τα κατάλληλα ερεθίσματα. Επιπρόσθετα, η αυτοσυγκέντρωση είναι η ικανότητα των ανθρώπων να εστιάζουν αλλά και να διατηρούν την προσοχή τους σε συγκεκριμένα ερεθίσματα για όσο χρονικό διάστημα αυτό είναι αναγκαίο. Η αυτοσυγκέντρωση έχει ως βασικά χαρακτηριστικά τα εξής:
- Προσοχή στο παρόν και το τώρα
- Μη απόσπαση από εσωτερικές σκέψεις
- Αποφυγή από εξωτερικά ερεθίσματα-άσχετα με την δραστηριότητα
- Για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι κουραστικό και σχεδόν ανέφικτο
Η προσοχή και η αυτοσυγκέντρωση είναι μια δεξιότητα σε αρκετές καθημερινές λειτουργίες και δραστηριότητες του ανθρώπου και μάλιστα σε ορισμένες εξ αυτών αν δεν είναι κάποιος/α όσο το δυνατόν περισσότερο με σώμα και μυαλό στη δραστηριότητα-ενέργεια που εκτελεί, μπορεί να είναι ακόμη και επικίνδυνο, όπως για παράδειγμα, η οδήγηση αυτοκινήτου ή μηχανής. Επίσης , άλλες δραστηριότητες, όπου η προσοχή είναι εξαιρετικά σημαντική είναι το διάβασμα και η μελέτη, η εργασία και οι δουλειές των ανθρώπων, η παρακολούθηση μιας διάλεξης ακόμη και η σωστή εκτέλεση ή η απόδοση σε ένα άθλημα ή μια αθλητική δραστηριότητα.
Συνήθως λοιπόν, όταν η προσοχή είναι στραμμένη σε λάθος κατεύθυνση ή όταν η αυτοσυγκέντρωση δεν είναι στο υψηλότερο δυνατό σημείο οι άνθρωποι αντιδρούν με καθυστέρηση, κάνουν λάθη ή/και λειτουργούν νωχελικά. Όταν όμως η προσοχή είναι στο σωστό σημείο και η αυτοσυγκέντρωση στο υψηλότερο δυνατό σημείο, έχει αποδειχθεί μέσω μελετών και ερευνητικών δεδομένων ότι, τα παιδιά και οι ενήλικες μαθαίνουν πιο εύκολα, βελτιώνονται πιο γρήγορα και λειτουργούν πιο αποτελεσματικά σε αυτό που καλούνται ή έχουν κληθεί να κάνουν.
Όσο φαινομενικά εύκολο ή απλό ακούγεται, τόσο η διατήρηση της προσοχής και της αυτοσυγκέντρωσης είναι μία αντιφατική διαδικασία. Αυτό συμβαίνει καθώς είναι μια διαδικασία η οποία χρειάζεται κανείς να καταβάλει προσπάθεια χωρίς προσπάθεια, καθώς η απορρόφηση του μυαλού στο αντικείμενο που θέλει να επικεντρωθεί δεν φαίνεται να είναι μια αυτοματοποιημένη και εγγενής ικανότητα του ανθρώπινου νου. Αντίθετα είναι μία περίπλοκη και σύνθετη διαδικασία καθώς αυτός/αυτή που καλείται να πράξει κάτι χρειάζεται να σκεφτεί, να αισθανθεί, να δει και να ακούσει.
Έρευνες έχουν δείξει ότι, η δεξιότητα της αυτοσυγκέντρωσης και της προσοχής επηρεάζονται από τα εξής παρακάτω:
- Ποιότητα σκέψης
- Είδος των συναισθημάτων
- Σχετικές ή άσχετες σκέψεις
- Κατάλληλη επιλογή στο κατάλληλο ερέθισμα
Η δεξιότητα λοιπόν της αυτοσυγκέντρωσης και της προσοχής, όχι μόνο βελτιώνεται, αναπτύσσεται και εξελίσσεται αλλά μπορεί και όταν βελτιωθεί να επιφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για εκείνους που «δούλεψαν» τη συγκεκριμένη ικανότητα και εστίασαν στο πως θα την αλλάξουν και θα την εξελίξουν. Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι η συγκεκριμένη δεξιότητα μπορεί να αναπτυχθεί, δίνοντας βάση στα εξής:
- Όσο πιο λίγα και ευδιάκριτα τα σημεία-κλειδιά, τόσο το καλύτερο
- Συγκέντρωση στο παρόν και στο επόμενο βήμα
- Επικέντρωση στην καλή εκτέλεση , καλή απόδοση, και όχι μακροπρόθεσμα στο αποτέλεσμα που επιδιώκει να πετύχει κάποιος.
- Κάτι πάρα πολύ δύσκολο – Να σκέφτεστε απλά
- Η προεργασία και οι ρουτίνες πριν την εκτέλεση μιας εργασίας , βοηθούν στη συστηματικότερη εστίαση της προσοχής και στην αυτοματοποίηση απλών βημάτων
- Προσπαθήστε να είστε «τέλειοι» σε οτιδήποτε ελέγχεται από εσάς, και όχι σε οτιδήποτε βρίσκεται πέραν από τις δυνατότητές σας.
